Doe mee aan de Nationale Freezer Challenge 2025!

Introduction

Koel- en vriesopslag is essentieel in wetenschappelijk onderzoek, maar behoort tot de grootste energieverbruikers in het lab. Ultra-lage temperatuur (ULT) vriezers die draaien op -80°C verbruiken ongeveer evenveel elektriciteit als twee gemiddelde Nederlandse huishoudens. Vriezers op -150°C of systemen met vloeibare stikstof verbruiken nog meer. Daarnaast hebben ziekenhuizen en onderzoeksinstituten een groot aantal vriezers op -20°C die vaak ook veel elektriciteit gebruiken.

Tijdens de Nationale Freezer Challenge wordt actie ondernomen om CO₂-uitstoot te beperken en kosten te besparen. Door overbodige of verouderde monsters op te ruimen, komt waardevolle opslagcapaciteit vrij waardoor er minder nieuwe vriezers nodig zijn. Daarnaast kan vriezerinhoud gecombineerd worden, wat in sommige gevallen in het uitschakelen van vriezers kan resulteren.

Op deze pagina vindt je alle benodigde informatie over de Freezer Challenge!

De Nationale Freezer Challenge vindt plaats op drie niveau's:

Afdeling

De Freezer Challenge deelnemers ruimen de vriezers op en houden bij hoeveel bakjes zij leeggemaakt hebben m.b.v. een scoring sheet. Zij delen hun resultaten met een aangewezen afdelingscoördinator van hun afdeling. De afdelingscoördinatoren zijn het aanspreekpunt binnen de afdeling voor de challenge, en zullen de resultaten van medewerkers binnen hun afdeling verzamelen via een Microsoft Forms formulier.

Instituut

De instituutcoördinator verzamelt de resultaten van alle afdelingen binnen het deelnemende instituut en deelt deze met de landelijke werkgroep. Ook is de instituutcoördinator het aanspreekpunt binnen het instituut voor vragen over de challenge. De instituutcoördinator bepaald ook de details van de challenge binnen het instituut, bijvoorbeeld of er intern een prijs wordt uitgereikt voor de afdeling die zich het meest voor de challenge heeft ingezet.

Nationaal

De landelijke werkgroep van de Freezer Challenge, onderdeel van de NFU werkgroep 'Verduurzamen Laboratoria', bundelt alle nationale resultaten, die begin 2026 gepresenteerd zullen worden. Ook zullen een aantal opruimacties van deelnemende instituten landelijk in de spotlight worden gezet. Elk UMC in Nederland is vertegenwoordigd in deze werkgroep. Werk je niet in een UMC maar wil je als instituut toch deelnemen aan de challenge? Dan kun je jouw instituut aanmelden voor deelname via deze link.

Figure created in https://BioRender.com

Deelnemende Instituten

Freezer Challenge Hulpmiddelen

Informatie voor Deelnemers

Communicatiemateriaal

Alle andere benodigde informatie zal gedeeld worden via jouw lokale Freezer Challenge coordinator.

Veelgestelde vragen

Over de Challenge

De Nationale Freezer Challenge is een initiatief dat vanaf 1 september van start gaat binnen instituten in Nederland. De challenge is geïnspireerd op het internationale concept en heeft als doel energiebesparing en duurzaam vriezerbeheer in laboratoria te stimuleren (Bron).

De challenge wordt georganiseerd door en voor Nederlandse UMC's, in samenwerking met de NFU-werkgroep duurzaamheid en Green Labs NL.

Ja zeker! Je kan jouw instituut aanmelden voor de landelijke Freezer Challenge via dit formulier. Is er binnen jouw instituut al gecommuniceerd over de Freezer Challenge? Dan is registratie via Green Labs NL niet meer nodig. Benader de Freezer Challenge contactpersoon binnen jouw instituut voor meer informatie over deelname.

Het bevorderen van:

  • Bewustwording en inzicht in het energieverbruik van laboratoriumvriezers.
  • Opruimen van overbodige samples
  • Efficiënter gebruik van vriezercapaciteit bevorderen, met wellicht een herindeling en uitzetten van een vriezer als gevolg.

Als afdelingscoordinator bundel je de vragenlijsten die door de collega's van jouw afdeling zijn ingevuld. Hiermee heb je een overzicht van de vrijgemaakte ruimte en welke vriezers veel lege opslagruimte bevatten. De vragenlijst is al gemaakt in Microsoft Forms en kan je per mail binnen jouw afdeling verspreiden. Aan het einde van de challenge (31 december 2025) tel je de resultaten van alle deelnemers binnen jouw afdeling bij elkaar op en vervolgens stuur je die naar de instituutcoördinator. Hiervoor zal later in december een aparte vragenlijst worden gedeeld, zodat je als afdelingscoordinator makkelijk jouw resultaten kan delen. De resultaten zijn het aantal deelnemers op jouw afdeling, het aantal opgeruimde doosjes en samples, en het aantal vriezers dat op -70C is ingesteld. Daarnaast heb jij als afdelingscoordinator straks een overzicht van welke vriezers grotendeels leeg zijn, en is het jouw taak om (samen met jouw collega's) waar mogelijk vriezerinhoud te combineren, zodat vriezers (tijdelijk) worden uitgeschakeld.

  • Elk UMC doet automatisch mee aan de challenge en heeft al een aangewezen instituutcoördinator, die binnen de organisatie het centrale aanspreekpunt is voor de challenge en van de landelijke werkgroep alle benodigde informatie ontvangt om de challenge op te zetten. Andere ziekenhuizen en instituten die willen deelnemen, kunnen zelf een instituutcoördinator aanwijzen en zich aanmelden via deze link.
  • Wijs op jouw afdeling een of meerdere personen aan die de challenge op de afdeling coördineert (de afdelingscoördinator). Dit kan bijvoorbeeld een labmanager, het lokale green team of een enthousiaste collega zijn die zich op afdelingsniveau voor dit initiatief wil inzetten. 
  • Deze persoon ontvangt alle praktische hulpmiddelen om de challenge binnen jouw afdeling op te zetten, waaronder handleidingen, communicatiemateriaal en een vragenlijst om resultaten van de opruimactie te verzamelen. 
  • Iedereen kan vervolgens individueel zijn of haar vriezers opruimen, en bijhouden hoeveel ruimte er is vrijgemaakt. Je hebt hier tot het einde van het jaar de tijd voor. Zorg dat je voor 31 december de resultaten van jouw opruimactie hebt gedeeld via de vragenlijst. 
  • De antwoorden van de vragenlijst worden door de afdelingscoördinator verzameld, bij elkaar opgeteld en weer doorgestuurd naar de instituut coördinator.

Nee, er wordt geen winnaar aangewezen. Wel worden eervolle vermeldingen gegeven aan afdelingen met inspirerende of innovatieve bijdragen. Als je binnen jouw instituut wel een prijs wil uitreiken aan de afdeling die het meeste heeft opgeruimd, dan is dat uiteraard mogelijk. Dit kan de instituutcoördinator intern regelen.

Datum

 Activiteit

1 september

Start Nationale Freezer Challenge (aanmelden vanaf nu mogelijk en informatie pagina's gaan live)
31 december

Deadline voor het indienen van de resultaten van deelnemers aan de afdelingscoördinatoren

De Freezer Challenge is een praktisch hulpmiddel om te voldoen aan de ISO15189:2022. De norm vraagt om een risicogebaseerde benadering: materialen mogen worden verwijderd wanneer het risico op negatieve impact klein of nihil is. Daarnaast legt de norm nadruk op duurzaam beheer van middelen en het strikt naleven van bewaartermijnen — niet langer bewaren voorkomt verspilling van vriescapaciteit en energie. De Freezer Challenge borgt dit volledig: opruimen gebeurt volgens beleid, met traceerbare verwijdering en vastgelegde verantwoordingsstappen. Zo versterkt deelname niet alleen de kwaliteit en compliance, maar draagt het ook bij aan duurzaamheid en efficiënt gebruik van laboratoriumresources.

Om deelnemers verder te ondersteunen, heeft de landelijke werkgroep voor het Freezer Challenge initiatief een risicoanalyse opgesteld. Daarmee is aantoonbaar dat het opruimen volledig conform de ISO 15189:2022 plaatsvindt.

Over duurzaam gebruik van vriezers

Een ULT op -80°C verbruikt jaarlijks gemiddeld 4000–7000 kWh, vergelijkbaar met twee tot drie huishoudens. Ook vriezers die op minder koude temperaturen staan ingesteld, kunnen veel elektriciteit gebruiken, en binnen instituten zijn vaak tientallen of in (in grotere organisaties) soms honderden vriezers aanwezig op labafdelingen.
Daarnaast stijgt het energieverbruik van vriezers stijgt door:

  • Slechte organisatie of de afwezigheid van een inventory, waardoor de tijd dat de vriezer deur open is langer zal zijn.
  • Veelvuldig openen van de deur.
  • Slechte plaatsing – te dicht tegen een muur of andere apparatuur, en onvoldoende ventilatie.
  • Slechte staat van onderhoud (defecte afdichtingen, stof in condensor rooster/filter).

Ja, steeds meer organisaties stellen hun ULT-vriezers in op -70°C in plaats van -80°C. Dit levert een besparing op van gemiddeld 28% per vriezer aan elektriciteitsverbruik (Bron). Vroeger stonden alle vriezers op -70°C ingesteld, maar toen rond het jaar 2000 de vriezers koudere temperaturen konden bereiken is deze instelling als nieuwe standaard aangenomen. Steeds meer laboratoria maken de omschakeling terug naar -70°C, om zo de voetafdruk van labs te verlagen. Ook steeds meer bedrijven omarmen -70°C als nieuwe standaard opslagtemperatuur. Daarnaast houden wetenschappers in deze database voor verschillende samples bij hoe lang zij deze bij -70°C hebben staan, waarvan in sommige gevallen samples al langer dan 10 jaar zonder problemen op -70°C worden opgeslagen. het document vind je hier.
Let op: controleer altijd of dit binnen je protocollen en onderzoekskaders is toegestaan.

De marge daarvan is minimaal. Het opwarmen tot -20°C vanaf -70°C duurt ongeveer 19 uur. Vanaf -80°C duurt het 30-60 minuten langer, afhankelijk van de locatie in de vriezer waar wordt gemeten, en duurt het 19,5 uur (Bron).

Een goed registratiesysteem (zoals een LIMS of Excel) zorgt voor:

  • Inzicht in welke monsters nog nodig zijn en bewaard moeten blijven.
  • Inzicht in eigenaarschap van samples en mogelijkheid tot opschoning, bijvoorbeeld wanneer er overbodige samples aanwezig zijn of collega's uit dienst gaan.
  • Efficiënt gebruik van vriesruimte.
  • Vermijden van dubbele opslag of onnodige vriezer uitbreiding.

Bespreek met de eigenaar of verantwoordelijke onderzoeker van de samples of opslag nog nodig is. Indien deze niet meer in dienst zijn, overleg dan met de manager of het afdelingshoofd. Het kan helpen om met concrete cijfers te komen: om hoeveel samples gaat het bijvoorbeeld? Je kunt ook een berekening doen om de impact van opslag van samples te bepalen. Dit kun je doen door het energieverbruik van de vriezer te delen door het volume van de opgeslagen samples. Houdt daarnaast, indien beschikbaar, bewaartermijnen of ethische richtlijnen aan:

  • Voor niet WMO-plichtig onderzoek zijn er geen wettelijke bewaartermijnen vastgesteld, zie bron.
  • Zie de VKGL richtlijnen, in het kort:
    • DNA 30 jaar
    • Liquor, urine, plasma 5 jaar
    • Suspensies 1 jaar
    • Cellijnen 30 jaar
    • Weefsel 5 jaar
    • Bloed, beenmerg 2 weken tot 5 jaar
  • Documenteer en gooi veilig weg.
  • Overweeg gezamenlijke opruimacties als team of afdeling, zoals deze Nationale Freezer Challenge.

  • Minder energieverbruik = minder CO₂-uitstoot.
  • Lagere kosten voor onderhoud en reparatie.
  • Betere benutting van ruimte en middelen, waardoor er vriezers uitgezet kunnen worden. Bekijk bijvoorbeeld deze post!
  • Verhoogd bewustzijn en samenwerking binnen teams.

People working on this project

Joep Sprangers
UMC Utrecht
Aram de Haas
Amsterdam UMC
Mandy Erkelens
Leiden UMC
Esmee Kiewiet-Kasteleijn
Erasmus MC Rotterdam
Fred van Opzeeland
Radboud UMC Nijmegen
Anouk de Boer-Poelstra & Megha Pandey-Upadhyay
UMC Groningen
Met ondersteuning van alle andere leden van de landelijke NFU werkgroep 'Verduurzamen Laboratoria'